‘Halkın zaferi’ anlamına gelen Nikodim bir Ferisi, Yahudilerin yöneticisi ve İsrail’in bir öğretmeniydi (Yuhanna 3:1, Yuhanna 3:10). İsa Mesih’e yaptığı gizli ziyaret, sadece elçi Yuhanna tarafından kaydedilen önemli bir konuşmaya yol açtı. Nikodim, tereddütlerine ve korkularına rağmen yürekten bir samimiyet ve sade bir hakikat sevgisi göstermiştir. Nihayetinde Mesih’in bir takipçisi olmuş ve Aramatyalı Yusuf’la birlikte İsa’nın bedenini baharatla keten bezlere sardılar.
Nikodim, Yeni Antlaşma’da ve özellikle Yuhanna’da görülen bir kişidir. İsa ile olan ilişkisi, önemli teolojik bilgiler sağladığı ve Hıristiyanlığın iman, yeniden doğuş ve kurtuluş anlayışının merkezinde yer aldığı için önemlidir. Yuhanna 3’ten Nikodim’in bir Ferisi, Yahudilerin önderi olduğunu ve gece İsa’ya bir soruyla geldiğini biliyoruz. Nesiller boyu Hıristiyanların yüreklerinde saklayacakları bir yanıt aldı.
İncil’de Nikodim
Nikodim, Kutsal Yasa’yı ve geleneğini anlaması nedeniyle akranları arasında saygı gören, hatırı sayılır bir nüfuza ve bilgiye sahip bir adam olarak tanımlanır. Nikodim’le ilgili en önemli karşılaşmalardan biri Yuhanna 3:1-21’de yer alır ve Nikodim İsa’yı gece ziyaret eder. Bu gece buluşması genellikle onun İsa’ya temkinli yaklaştığının ve akranlarından kaçınmak istediğinin bir işareti olarak yorumlanır. Bu konuşma sırasında İsa Nikodim’e Tanrı’nın Krallığını görmek için “yeniden doğmanın” gerekliliğinden bahseder. Nikodim, İsa’nın ruhsal yeniden doğuşla ilgili öğretileri karşısında şaşkın görünerek dünyevi anlayış ile ruhsal kavrayış arasındaki zıtlığı ortaya koyar.
Nikodim Yuhanna 7:50-51’de yeniden ortaya çıkar ve burada İsa’nın Yahudi önderler önünde adil bir şekilde yargılanma hakkını savunur. Bu eylem Nikodim’in adalet duygusunu ve yönetici konseyin hakim görüşlerini sorgulama isteğini yansıtır. Nikodim’den son kez Yuhanna 19:39-42’de, İsa’nın çarmıha gerilmesinden sonra söz edilir. İsa’nın gömülmesinde Aramatyalı Yusuf’a yardım eder ve İsa’ya duyduğu saygı ve hürmeti gösteren mür ve sarısabır özü karışımını getirir. İsa’nın gömülmesiyle ilgilenmesi, Nikodim’in cesaretini ve bağlılığını vurgular, çünkü bunu yapmanın tehlikeli olduğu bir zamanda kendisini açıkça İsa’nın yanında bulur.
İsa Nikodim’e Öğretişi: Yeniden Doğmalısın
Yuhanna 3:1-15 şöyle yazar: ”Yahudiler’in Nikodim adlı bir önderi vardı. Ferisiler’den olan bu adam bir gece İsa’ya gelerek, “Rabbî, senin Tanrı’dan gelmiş bir öğretmen olduğunu biliyoruz. Çünkü Tanrı kendisiyle olmadıkça kimse senin yaptığın bu mucizeleri yapamaz” dedi. İsa ona şu karşılığı verdi: “Sana doğrusunu söyleyeyim, bir kimse yeniden[a] doğmadıkça Tanrı’nın Egemenliği’ni göremez.” Nikodim, “Yaşlanmış bir adam nasıl doğabilir? Annesinin rahmine ikinci kez girip doğabilir mi?” diye sordu. İsa şöyle yanıt verdi: “Sana doğrusunu söyleyeyim, bir kimse sudan ve Ruh’tan doğmadıkça Tanrı’nın Egemenliği’ne giremez. Bedenden doğan bedendir, Ruh’tan doğan ruhtur. Sana, ‘Yeniden doğmalısınız’ dediğime şaşma. Yel dilediği yerde eser; sesini işitirsin, ama nereden gelip nereye gittiğini bilemezsin. Ruh’tan doğan herkes böyledir.” Nikodim İsa’ya, “Bunlar nasıl olabilir?” diye sordu. İsa ona şöyle yanıt verdi: “Sen İsrail’in öğretmeni olduğun halde bunları anlamıyor musun? Sana doğrusunu söyleyeyim, biz bildiğimizi söylüyoruz, gördüğümüze tanıklık ediyoruz. Sizler ise bizim tanıklığımızı kabul etmiyorsunuz. Sizlere yeryüzüyle ilgili şeyleri söylediğim zaman inanmazsanız, gökle ilgili şeyleri söylediğimde nasıl inanacaksınız? Gökten inmiş olan İnsanoğlu’ndan başka hiç kimse göğe çıkmamıştır. Musa çölde yılanı nasıl yukarı kaldırdıysa, İnsanoğlu’nun da öylece yukarı kaldırılması gerekir. Öyle ki, O’na iman eden herkes sonsuz yaşama kavuşsun.”
Nikodim’den Yuhanna Müjdesi’nde iki kez daha bahsedilir. Yuhanna 7:50-52’de Yahudi önderlerin İsa’yı tutuklama kararını sorgular ve İsa’nın adil bir şekilde yargılanması gerektiğini öne sürer. Daha sonra, Yuhanna 19:38-42’de Nikodim, Aramatyalı Yusuf’la birlikte İsa’nın gömülmesine katılır.
Nikodim’in İncil’deki Önemi
Nikodimus’un öyküsünün önemi birkaç kilit noktada yatmaktadır:
Yeniden Doğuş Öğretisi: Nikodim ve İsa arasındaki konuşma, “yeniden doğmak” ya da “Ruh’tan doğmak” kavramı üzerine temel bir öğretidir. Hristiyan inancının ve kurtuluşunun merkezinde yer alan ruhsal dönüşümü vurgular.
İsa’ya verilen farklı tepkiler: Nikodim, başlangıçtaki temkinliliğine rağmen İsa’nın iddialarını değerlendirmeye açık olan bir Ferisi’yi temsil eder. Bu, İsa’nın hizmeti sırasında insanların meraktan muhalefete kadar İsa’ya verdikleri farklı tepkileri vurgular.
Kamusal Tanıklık: Nikodim’in daha sonra İsa’nın gömülmesine katılması, İsa’yla olan ilişkisinin gizli bir sorgulayıcıdan, bir inanç ve bağlılık eylemi olarak görülebilecek daha kamusal bir birlikteliğe doğru kaydığını gösterir.
Nikodim’in İsa’yla Gizli Konuşması
Yuhanna 3’te Nikodim, gerçekleştirdiği mucizevi belirtiler nedeniyle İsa’yı Tanrı’nın göndermiş olması gerektiğini kabul eder. İsa kesin bir gerçekle yanıt vererek konunun özüne iner: “…hiç kimse yeniden doğmadıkça Tanrı’nın Egemenliğini göremez” (Yuhanna 3:3). Nikodim gerçek anlamda ve fiziksel olarak düşünerek, bir insanın nasıl iki kez doğabileceğini sorar (Yuhanna 3:4). İsa konuşmaya devam ederek Nikodim’e Ruh’tan doğmak gerektiğini öğretir (Yuhanna 3:5-8).
Sonra Nikodim basitçe, “Bu nasıl olabilir?” diye sorar. diye sorar (Yuhanna 3:9). İsa Nikodim’in böylesine göksel bir kavramı kavrayamadığından yakınır (Yuhanna 3:12) ve bir Ferisi’nin daha önce duymuş olduğundan emin olduğu bir Eski Ahit öyküsüne (Sayılar 4-9) dayanarak yeniden doğmanın ve cennete gitmenin nasıl olacağını anlatır. “Musa çölde yılanı nasıl yukarı kaldırdıysa, İnsanoğlu da öyle yukarı kaldırılmalıdır ki, iman eden herkes O’nda sonsuz yaşama kavuşsun” (Yuhanna 3:14-15).
Nikodim’in bu öyküsünde Yuhanna Tanrı esinli ayeti yazar: ”“Çünkü Tanrı dünyayı o kadar çok sevdi ki, biricik Oğlu’nu verdi. Öyle ki, O’na iman edenlerin hiçbiri mahvolmasın, hepsi sonsuz yaşama kavuşsun. Tanrı, Oğlu’nu dünyayı yargılamak için göndermedi, dünya O’nun aracılığıyla kurtulsun diye gönderdi.” (Yuhanna 3:16-17)
Nikodim Casus Değildi
Bazı bilginler Nikodim’in nedenlerini sorgularlar. Onun Yahudi önderlerin bir temsilcisi olarak, soracağı sorulara dayanarak resmi bir yanıt vermesi için İsa’yı tuzağa düşürmekle görevli bir tür casus olarak geldiğini iddia etmişlerdir. Ne de olsa Nikodim birinci çoğul şahsı kullanarak konuşmaktadır (“Senin Tanrı’dan bir Öğretmen olarak geldiğini biliyoruz”). Ancak bu fikirle ilgili üç sorun vardır. Diğer Yahudi yetkililer İsa’ya açıkça meydan okuduğu için, Nikodim’in İsa’yı ziyaret etmek için gece gizlice gelmesine gerek yoktu. O sormadı; İsa’nın Tanrı’dan gelen bir Öğretmen olduğunu ilan etti. Bu, onaylamayan bir sorgulayıcının diline pek benzememektedir. Nikodim daha sonra Aramatyalı Yusuf’la birlikte İsa’nın cesedini Yahudilere uygun bir şekilde gömmek için hazırlamaya geldiğinde (Yuhanna 19:39) bir imanlı olduğunu ortaya koyar.
Daha iyi bir yanıt, Nikodim’in İsa’nın tanrısallığına henüz tam olarak ikna olmamış olsa da, İsa’nın yaptığı mucizeleri görmüş olmasıdır. Eski Antlaşma’dan bildiklerini ve Mesih beklentisini karşılaştırarak, İsa’yı görmek için bir yol planladı. Bu nedenle, dürüstçe Tanrı’yı aramaya geldi. İsa çarmıha gerildiğinde Nikodim artık inandıklarını açıkça söyleyecek kadar cesaretlenmişti.
Nikodim’in Hristiyan Geleneğinde Yeri
Doğu Ortodoks ve Katolik Kilisesi: Nikodim hem Doğu Ortodoks hem de Katolik Kiliselerinde bir aziz olarak saygı görmektedir. Yortu günü Ortodoks Kilisesi’nde 3 Ağustos’ta, Katolik Kilisesi’nde ise 31 Ağustos’ta kutlanır. Hikayesi genellikle iman, cesaret ve değişim temalarını vurgulamak için anlatılır.
Litürjik Referanslar: Çeşitli Hristiyan ayinlerinde Nikodim, İsa’nın gömülmesindeki rolü nedeniyle anılır ve bu özellikle Kutsal Hafta ve Kutsal Cuma kutlamalarında belirtilir.
Hristiyan Teolojisi ve Sanatı Üzerindeki Etkisi
Teolojik Düşünceler: Nikodim’in İsa ile olan etkileşimleri kapsamlı teolojik düşüncelere konu olmuştur. İman etme, imanın doğası ve Hıristiyan doktrinlerini daha derinlemesine anlama süreci üzerine yapılan tartışmalarda onun hikâyesine sıkça atıfta bulunulur.
Sanat ve Edebiyat: Nikodim Hristiyan sanat ve edebiyatında popüler bir konu olmuştur. İsa’ya yaptığı gece ziyaretinin ve İsa’nın gömülmesindeki rolünün tasvirleri çok sayıda resim, heykel ve edebi esere ilham vermiş, Hıristiyan ikonografisinin ve hikaye anlatımının zengin dokusuna katkıda bulunmuştur.