Bilgin bir yazarın şu gözleminde gerçeklik payı vardır: “Bu büyük peygamberlikte Mesih’ten önceki günlerde tam olarak anlaşılamayan, ancak hem İnsan Oğlu hem de Tanrı Oğlu olanın acıları, ölümü, dirilişi ve yüceltilmesi ile çözülmüş bir muamma (gizem) vardır.” 1 Bu nedenle Talmud ve Hahamlara ilişkin Midraşim’de Rabbiler (hahamlar) tarafından ileri sürülen çeşitli yorumlarda çok fazla kafa karışıklığı ve çelişki olduğunu bulmak şaşırtıcı değildir.
Bu, doğru olabilmesine karşın, Profesör Dalman’ın ileri sürdüğü gibi, Mesihî yorum İsrail’de yaygın ya da resmi olarak tanınan yorum değildir (zaten diğer yorumlardan herhangi birinin genel ya da resmi olarak tanındığı söylenemez). Yine de bu bölümde çizilen Kurtarıcı resminin Hahamların öğretilerine dayanan Yahudiliğin eğilimleri ve onda gelişen Mesih’e ilişkin yanlış umutlar ve beklentilere tamamen ters düştüğü halde, en eski zamanlarda bile bu bölümü Mesih’e yoran (Mesih’le ilgili olarak yorumlayan) yetkili öğretmenler eksik değildi. Bunun kanıtı olarak, eski Yahudi yorumlarından aşağıdaki birkaç kısa alıntı Hıristiyan okuyucuyu ilgilendirecektir:
İlk olarak, Targum’una “Kulum Mesih zenginleşecek; O yüksek, artacak ve güçlü olacak” sözleri ile başlayan Jonathan ben Uzziel’i (MS birinci yüzyıl) göstereyim. Ondan sonra Mesih’le ilgili olarak bu kutsal metne yaptığı yorumu vaat edilen Kurtarıcının ulusun günahları uğruna acı çekip ölmesi gerektiğini kabul etmesindeki isteksizliği ile bağdaştırmak için bu metnin anlamını acayip bir şekilde değiştirmektedir. Bölümdeki yüceltme ve yücelikle ilgili bütün atıfları Mesih’le ilgili olarak yorumlarken sıkıntı ve acı çekmekle ilgili bütün atıfları İsrail ulusu ile ilgili olarak yorumlamaktadır. Bunu gerçekleştirdiği yöntemin örneği olarak bir sonraki ayetin yazılışını alıntılamam yeterli olur (52: 14). Şöyle yazar: “İsrail halkı günlerce O’na baktığı gibi, çünkü yüzleri halklar arasında ve ten renkleri insanoğullarından daha çok kararmıştı.”
Babil Talmudu’nda başka yorumlar arasında2 şunu buluyoruz: “Mesih –– O’nun adı nedir? Rabbiler ‘cüzamlı olan’ derler;3 Rabbi topluluğundan olanlar: ‘Hasta olan’ kişinin söylendiği gibi ‘Hastalıklarımızı O üstlendi’ şeklinde söz edilen kişi olduğunu söylerler.”4
Genel olarak bu peygamberlik sözüne dair eski Yahudi yorumunun Mesihçi (Mesih’le ilgili) olduğunu, bu peygamberliği Yahudi ulusu ile ilgili yorumlayarak Nazarenlere karşı uzun bir polemik yapan Abrabanel bile kabul ediyor. Şöyle başlıyor: ” İlk işimiz (bu kutsal yazının) kime atıfta bulunduğunu tespit etmektir: Çünkü Nasraniler arasında eğitimli olanlar bu bölümü, ikinci Tapınağın sonunda Kudüs’te çarmıha gerilen ve onlara göre Tanrı’nın Oğlu olan ve yazılarında belirtildiği gibi bakirenin rahminde beden alan insanla ilgili olarak açıklarlar. Uzziel oğlu Yonatan bu peygamberliği Targum’da gelecek Mesih’le ilgili olarak yorumlar. Ve bu aynı zamanda Midraşimlerinin çoğunda eğitimli adamlarımızın görüşüdür.”
Benzer olarak bir başkası (genelde Alsech diye bilenen Rabbi Mosheh el Sheikh, 16 yüzyılın ikinci yarısı) da bu eski yorumu kabul ederken (en azında ilk üç ayetle ilgili olarak; 52:13-15, ki göreceğimiz gibi bütün peygamberlik sözünün özeti içerir), Rabbilerimizin tek bir sesle peygamberin Kral Mesih’ten bahsettiği görüşünü kabul ettiğini teyit eder.5 Aslında, Rashi6 (Rabbi Solomon Yizchaki) Yahudi ulusuna uygulayana kadar, bu bölümün Mesih yorumu Yahudiler tarafından neredeyse evrensel olarak kabul edilirdi. Rashi’nin birazdan inceleyeceğimiz görüşü Aben Ezra, Kimchi, ve başkaları tarafından kabul edildiği halde Yahudilerce en üstün yetkili olarak tanınan Maimonides (İbn Meymūn) ve (yukarıda açıklandığı gibi) Alsech ve birçokları tarafından reddedilmiştir. Onlardan biri Rashi’nin kabul ettiği yorumun “metni doğal anlamından saptırdığını” ve gerçekten bu bölümün “Mesih’in bir tanımı olarak Tanrı tarafından verildiğini, öyle ki kendini Mesih olarak tanıtan birisi çıkarsa bu tanıma benzeyip benzemediğine göre onun Mesih mi değil mi diye değerlendirme yapılabileceğini” söyler. Bir başkası7 da şöyle diyor: “Günahlarımız yüzünden yaralandı. . . suçlarımızdan dolayı ezildi” ifadesinin anlamı, Mesih’in günahlarımız için acı çektiğini reddeden kişinin kendisi bu günahları üstlenmeli ve onlar için acı çekmelidir. Çünkü bu Mesih günahlarımızı üstlenmekte ve günahlarımız da Onun ezilmesinin etkisini göstermektedir.”
Bu bölümün modern Yahudi yorumunu incelemeye başlamadan önce, onun daha eski Mesih yorumuna iki çarpıcı tanıklık daha ekleyeyim. Bu kez şu veya bu Rabbinin kişisel görüşü olarak görülebilen herhangi bir Targum veya Midraş veya Hahamların öğretilerine ilişkin yorumdan değil ama bütün Havra’nın yetkisi ve kullanımının mührünü taşıyan Yahudi litürjisinden gelmektedir. Birincisi, Yahudi takvim yılının en ciddi günü olan Kefaret Günü Litürjisinden geliyor. Şöyle yazar: “Şimdiye kadar bile sefaletimize çekildik! Kayamız bize yaklaşmamıştır; Doğruluğumuz olan Mesih (ya da Adil Mesih) bizden ayrılmıştır. Dehşet bizi sarmıştır ve bizi aklayacak kimsemiz yok. O günahlarımızın ve suçlarımızın boyunduruğunu taşımıştır, günahlarımızdan dolayı yaralanmıştır.
Suçlarımızı bağışlatmak için omuzunda günahlarımızı taşıyor. Ebedi Olan O’nu (Mesih’i) yeniden yarattığı zaman O’nun yaralarıyla şifa bulacağız. O’nu yeryüzünden yükselt, bizi ikinci kez Lübnan Dağında tekrar toplamak için Yinnon’un eliyle Seir’dan yükselt.”8 Öteki bölüm de Machsor’dan gelir (Bayram Toplantıları için Litürji) ve Fısıh Bayramında edilen dualar arasında bulunur. Şöyle yazar: “Sevgilim, görümün sonunun konuşacağı zamana kadar kaç; acele et ve bu gölgeler buradan kaçar. Azametli, yüce ve üstün olan hor görülen kişi olacaktır. Yargıda bilge olacak ve birçoklarını serpiştirecektir! Kolunu sıva! Sesini yükselt ve de ki: “Sevgilimin sesi; işte geliyor!”9
KAYNAKÇA:
1 Dr. C. H. H. Wright, The Servant of Jehovah (Yehova’nın Kulu).
2 Sanhedrin, 98b ve sonrası.
3 Bu נגוע, nagua kelimesinin yalnış bir yorumuna dayanır —cüzamlı anlamına gelen “yaralanmış” veya “açılı.”
4 Bu bölümde geçen Mesih’in öteki adları şöyle: Yaratılış 49:10’a ait “Şilo” – “Şilo gelene kadar”; Mezmur 72:17’ye ait “Yinnon, – “O’nun adı sonsuza dek devam eder; güneş yaratılmadan önce adı Yinnon”; Yeremya 16:13’e ait “Haninah” – “Sana Haninah (lütuf) sana verilmeyecek yerde”; Ağıtlar 1:16’a ait “M’nahem” Hizkiya’nın oğlu – “Canımı tazelemesi gereken Avutan (M’nahem) benden uzak.”
רידב המשיח מלך ץל כי וקבלו קיימו אחד פה ךיזיל הנה. 5
6 Rashi, 1040-1105.
7 R. Eliyya de Vidas, İS 1575.
8 Bu dua veya ilahi Kefaret Günü’nün Musaph töreninin bir parçasıdır. Zunz’a göre (Literatur Geschichte der Syn. Poesie, s. 56, vb.), Yazar dokuzuncu yüzyılında yaşayan Eleazer ben Kalir’di. Talmud Sanhedrin sayfa 12’deki alıntıda görüleceği gibi Yinnon, Rabbiler tarafından Mesih’e verilen isimlerden biridir. Mezmur 72:17’den gelen ifadeyi Talmud “güneş var olmadan, O’nun ismi” olarak yazar. Bu da Mesih’in doğmadan önceki varlığını varsayan bir ifade ve açıklamadır.
9 Maschor’un Yahudi İngilizce çevirmeni David Levi, bir dipnotta bu ayetin “gerçek Mesih” ile ilgili olduğunu söyler.