Yeni Antlaşma’da bebek İsa için armağanlar sunan Yıldızbilimciler’dan daha gizemli bir karakter olmadığını söyleyebiliriz. Peki Yıldızbilimciler kimdi ve nereliydi?
Matta 2:1-2 şöyle der: İsa’nın Kral Hirodes devrinde Yahudiye’nin Beytlehem Kenti’nde doğmasından sonra bazı yıldızbilimciler doğudan Yeruşalim’e gelip şöyle dediler: ‘‘Yahudiler’in Kralı olarak doğan çocuk nerede? Doğuda O’nun yıldızını gördük ve O’na tapınmaya geldik.’’
İncil’deki Bazı İpuçları
Yıldızbilimcileri tanımlayabilmek için öncelikle tarihin sonraki dönemlerinde onlarla ilişkilendirilen gelenek ve efsaneleri bilmemiz gerekiyor. Örneğin, Pers Kralı Melkior, Hindistan Kralı Gaspar ve Arabistan Kralı Baldassar akla gelebilir.[1] Süryanice el yazmasında Yıldızbilimcilerin Çin’den gelmiş olabileceği belirtilir.[2] Ancak uzmanların çoğu daha geç bir tarihe işaret etmesi nedeniyle bu görüşün doğru olmadığına inanıyor. Yüzlerce yıl sonra yazılmış olanların aksine Matta, büyük ihtimalle MS 50’nin sonlarında veya 60’ın başlarında yazılmıştır.[3] Matta’ya göre;
- Doğu’dan gelmişlerdi (Mat.2:1).
- Yeni krala saygı göstermek istediler (Mat. 2:2).
- Altın, günnük ve mür sundular (Mat. 2:11).
Bazıları ise Yıldızbilimcilerin Babilli falcı, Persli din adamı veya Çinli büyücü olduklarını düşünüyor. Açıkçası İsa’nın doğduğu tarihlerde Babil ya da Pers imparatorlukları yoktu. Seleukos İmparatorluğu, bir zamanlar Babiller ve Persler tarafından yönetilen bölgeyi ele geçirmiş, yerini Part İmparatorluğu’na bırakmıştı.
Antik Kaynaklara Göre Doğudan Gelen Yıldızbilimciler
Yahudiye ya da Celile’de yaşayan biri Matta bölümünü okuduğunda ne düşünmüş olabilir? Bu Grekçe sözcüğün antik kaynaklarda nasıl kullanıldığına bakmak yararlı olacaktır.
- Med Kabilesi’nden Yıldızbilimciler
Herodot, Yıldızbilimcilerin eski Med kabilelerinden biri olduğunu belirtir. ‘‘Deioces, Med toplumunu birleştirdi ve yönetti. Med kabileleri şunlardır: Busae, Paretaceni, Struchates, Arizanti, Budii, Magi.’’[4]
Behistun Yazıtı’nda Kral Darius şu ifadelerde bulundu: ‘‘Adı Gaumata olan olan bir adam Paishiyauvada’dan gelerek halkı kandırdı ve Cambyses’in kardeşi Kyros’un oğlu Bardiya olduğunu iddia etti. Tüm halk Cambyses’ten uzaklaştı ve o da krallığı ele geçirdi.’’[5]
- Persli din adamları olarak Yıldızbilimciler
Yıldızbilimci kelimesi aynı zamanda Pers kralları tarafından büyük saygı gören din adamları sınıfını gösteriyor olabilir. Ksenophon, Pers Kralı Büyük Kyros’un savaşlardan önce kurban sunmak için Yıldızbilimcileri kullandığını söyler: ‘‘Ordugâha varmış olmalarına rağmen, Kyros’un emriyle hareket eden nöbetçiler şafak sökene kadar onları içeri almadı. Kyros sabahın ilk ışıklarıyla birlikte Yıldızbilimci olarak adlandırılan Pers din adamlarını çağırdı ve tanrılara sunulacak sunuları seçmelerini buyurdu.’’[6]
‘‘Tanrılara hizmetinde ne kadar titiz davranırsa, o kadar güçlendi. Kyros her gün ilahiler söyleyip tanrılara kurban sundu. Tanrılara saygı gösterirlerse başarılı olacaklarına inanıyorlardı. Aynı zamanda, hiç şüphesiz, bu şekilde Kyros’u memnun edeceklerini de düşünüyorlardı.’’[7]
Birinci yüzyılın başlarında Yahudi filozof Philo şunları söyler: ‘‘Persler arasında, gerçeği tanımak amacıyla doğayı araştıran Yıldızbilimciler vardı. Açıklamalarıyla başkalarını ilahi erdemlere yönlendirdiler.’’[8]
- Büyücüler olarak Yıldızbilimciler
Elçilerin İşleri 13:6-8 şöyle der: ‘‘Adayı baştan başa geçerek Baf’a geldiler. Orada büyücü ve sahte peygamber Baryeşu adında bir Yahudi’yle karşılaştılar. Baryeşu, Vali Sergius Pavlus’a yakın biriydi. Akıllı bir kişi olan vali, Barnaba’yla Saul’u çağırtıp Tanrı’nın sözünü dinlemek istedi. Ne var ki Baryeşu –büyücü anlamına gelen öbür adıyla Elimas– onlara karşı koyarak valiyi iman etmekten caydırmaya çalıştı.’’
Daniel’in Septuagint’inde Nebukadnessar’ın sarayındaki büyücülere yer verilmesi de ilginçtir (Dan. 1:20, 2:2, 2:27). Belki de Daniel’in 70 hafta sürecek olan peygamberliğine aşinaydılar (Dan. 9:24-27) ve Mesih’in doğum zamanının yakın olduğunu biliyorlardı.
Antik Kaynakların Özeti
Yukarıdaki kanıtlar ışığında, birçok bilim insanı Yıldızbilimcilerin antik Babil ve Pers bölgesinden geldiğine inanmaktadır. Bu görüş, Kutsal Kitap’ın Yıldızbilimcilerin doğudan geldikleri öğretisine uygundur (Mat. 2:1).
Yıldızlara olan düşkünlükleri göz önüne alındığında Babil’den gelen astrologlar ile ilişki kurulabilir. Yıldızbilimci kelimesinin 1. yüzyılda daha genel bir anlam kazandığı göz önüne alındığında, genel olarak bilge adamları da ifade ediyor olabilir. Bu nedenle, birçok İngilizce çeviride Yıldızbilimciler ‘bilge adamlar’ olarak çevrilir. Bu ilişki, onların özellikle Babil ve İran saraylarında oynadıkları önemli rolle uyumludur. Aynı zamanda bilgilerinden dolayı saygı duyulan, kralların sık sık danıştığı din adamları da olabilirler. Belki de Parth kralı Phraates, Yıldızbilimcileri yeni doğan kralı onurlandırmaları için göndermiştir.
Kral IV. Aretas’ın (MÖ 9-MS 40) imparatorluğu sırasında Nebatiler’in bilge adamları dikkate alınabilir:
- Nebati Krallığı, Suriye, Ürdün, İsrail, Mısır’ın doğu çölleri ve Suudi Arabistan’ın kuzeybatı bölgesini kapsayan bağımsız bir imparatorluktu.[9] Bu durum, Kutsal Kitap’taki ‘doğudan gelenler’ (Mat.2:1) öğretisini karşılamaktadır.
- Büyük Hirodes ile Nebati Krallığı arasında uzun süredir devam eden bağ vardı. Hirodes’in annesi Nebatiydi. Çocukluğunun bir kısmını Petra’da geçirmiş olabilir. Yahudiye kralı olarak Hirodes, Nebati ile siyasi ilişkiler sürdürdü. Hatta Aretas IV, kızlarından birini Herod’un oğlu Antipas ile evlendirdi.[10]
- Nebatiler hiç şüphesiz astronomi konusunda önemli bir bilgi birikimine sahipti ve çölde sürdürdükleri gece yolculuklarında yön bulmak için yıldızları kullanıyorlardı.
- Nebatiler, Tütsü Yolu boyunca uzanan ticaret yollarının çoğunu kontrol eden ünlü tüccarlardı.[11] Nebatiler bu yol boyunca Arabistan’dan Akdeniz’e günnük ve mür taşırlardı. İsa doğduğunda, Nebatiler günnük ticaretinde rol alıyordu. [12]
- Romalı Clement[13] ve Tertullian[14] gibi erken dönem Kilise Babaları Arabistan’ı mür ve günnük diyarı ile ilişkilendirdi. İkinci yüzyılın ortalarında yazan Justin Martyr, Yıldızbilimcilerin Arabistan’dan geldiğini açıkça belirtti.[15]
- Nebatilerin altına erişimi kolaydı. Strabon, Nebatilerin altın ve gümüş ithal etmelerine gerek olmadığını, çünkü bunların topraklarında bulunduğunu belirterek, ‘‘Nebatiler, malını azaltanları herkesin önünde cezalandırır, malını artıranları ise onurlandırır. Bazı şeyler tamamen ithal edilmektedir. Altın, gümüş ve aromatik maddelerin çoğu için bu geçerli değildir.[16]
Açıkçası Yıldızbilimcilerin Nebatilerden olabileceğine dair görüş oldukça yaygındır.[17] Kısacası Nebati Krallığı’ndan Yıldızbilimciler ‘doğudan’ (Mat. 2:1) gelmişlerdi. Hirodes ve Yahudilerle yakın ilişkide olmaları nedeniyle Yahudilerin yeni doğan kralına saygılarını sunmak istemiş olabilirler (Mat. 2:2). Getirdikleri üç armağan olan altın, günnük ve mür’e erişimleri mümkündü (Mat.2:11).
Gerçek şu ki, Yıldızbilimcilerin kimliğini kesin olarak bilmiyoruz. Antik kaynaklara bakılarak, Part krallarına hizmet eden bilge adamlar olduğu düşünülebilir. İsa’nın doğumu sırasında hüküm süren Nebati kralı IV Aretas, Yıldızbilimcileri yeni kralı bulmaları ve onu onurlandırmaları için göndermiş olabilir. Kısacası onlar efsanevi karakterler değildir, tarihleri binlerce yıl öncesine dayanan gerçek insanlardır. Üzücü olan şey, Yahudi olmayan Yıldızbilimcilerin yeni doğan kralı onurlandırmaya gelirken, Yahudi baş kâhinlerin gelmemesidir.
DİPNOTLAR
[1] Robin M. Jensen, “Witnessing the Divine.” Biblical Archaeology Review. 17.6 (Dec. 2001): 28.
[2] Strata: Lost Syriac Text Gives Magi’s View of the Christmas Story,” Biblical Archaeology Review. 37. 6 (2011): 14–15.
[3] Irenaeus wrote that Matthew wrote his gospel while Peter and Paul were still living and preaching in Rome. (Against Heresies, 3.1.1 – Online: https://www.newadvent.org/fathers/0103301.htm)
[4] Herodotus, Histories, 1.101.1. Online: https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D1%3Achapter%3D101%3Asection%3D1 (Accessed Dec. 11, 2022)
[5] Behistun Inscription 1.11. Online: https://www.worldhistory.org/Behistun_Inscription/ (Accessed Dec. 12, 2022).
[6] Xenophon, Cyropaedia, Book 4, C5 [14]. Online: http://www.yorku.ca/pswarney/Texts/cyropaedia.htm (Accessed Dec. 11, 2022)
[7] Xenophon, Cyropaedia, Book 8, C1, [23]. Online: http://www.yorku.ca/pswarney/Texts/cyropaedia.htm (Accessed Dec. 11, 2022)
[8] Philo, Quod omnis probus liber sit (Every Good Man is Free), 74. Online: https://www.earlyjewishwritings.com/text/philo/book33.html (Accessed Dec. 12, 2022).
[9] David F. Graf, “Nabataeans.” Anchor Bible Dictionary. In The Anchor Bible Dictionary, ed. D.N. Freedman. (New York: Doubleday, 1992), 6207.
[10] Dan Gibson, “The History of Nabataea.” Nabataea.net. 2002. https://nabataea.net/explore/history/history/ (Accessed Dec. 12, 2022).
[11] “The Ancient City of Petra,” American Museum of Natural History. https://www.amnh.org/explore/ology/archaeology/the-ancient-city-of-petra2 (Accessed Dec. 12, 2022).
[12] Dr. Scott Stripling (personal communication, Dec. 3, 2016).
[13] 1 Clement 25:1. Online: https://www.earlychristianwritings.com/text/1clement-lightfoot.html (Accessed Dec. 12, 2022).
[14] Tertullian, Against Marcion 3.13. Online: https://www.newadvent.org/fathers/03123.htm (Accessed Dec. 12, 2022).
[15] Justin Martyr, Dialogue With Trypho, 78:1. Online: http://www.earlychristianwritings.com/text/justinmartyr-dialoguetrypho.html (Accessed Dec. 12, 2022).
[16] Strabo, Geography, 16.4.26. Online: https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Strabo/16D*.html#note201 (Accessed Dec. 12, 2022).
[17] The Anchor Bible Dictionary notes that A. Charbel proposed that the Magi were Nabataean back in 1985. While it gives the following information, I could not find Charbel’s work: Charbel, A. 1985. Matteo 2, 1–12: I Magi Nella Corniche del Regno nabateo. StPat 32: 81–88.
KAYNAKÇA: https://biblearchaeologyreport.com/2022/12/22/who-were-the-magi/