Tanım
Pentekostalizm, Ruh’ta vaftiz, dillerle konuşma ve ruhsal armağanların uygulanması gibi benzersiz doktrinlerle karakterize edilen ve Kutsal Ruh’u vurgulayan bir harekettir. Bu karizmalar (ruhsal armağanlar), bilgelik sözü, peygamberlik, mucizeler, şifa, dillerle konuşma ve konuşulanların yorumlanması gibi armağanları içerir.
Özet
Makale, Pentikostalizm ve onunla ilişkili teolojiyi ele almakta, kökenlerine dikkat çekmekte ve Pentikostalizm’den köken alan karizmatik ve evanjelizm hareketlerine değinmektedir. Pentikostalizmin diğer Hristiyan gelenekleriyle paylaştığı birçok ortak özelliğin yanı sıra ayırt edici özelliklerine odaklanmaktadır.
Pentekostalizmin Kökeni
Pentekostalizm, yirminci yüzyılın başında, 1906’da Los Angeles’da Azusa Caddesi uyanışıyla ortaya çıkmıştır. Zamanla dünya çapındaki yaklaşık iki milyar Hristiyanın dörtte birinden fazlasını oluşturarak yaklaşık 600 milyon taraftarıyla küresel bir harekete dönüştü. Pentikostalizmin tarihsel süreç içindeki gelişimi üç evreden oluşmaktadır. Öncelikle tüm dünyaya yayılan hareketin en önde gelen grupları, Tanrı Toplulukları (Assemblies of God), Foursquare Kilisesi ve Mesih’te Tanrı Kilisesi’dir (Church of God in Christ). 1960’larda ve 1970’lerde ortaya çıkan Karizmatik hareket, Pentekostalizmin ikinci hareketidir. Karizmaya veya Kutsal Ruh’un armağanlarına özel vurgusu ile adlandırılmıştır. Ruh’ta vaftiz deneyiminin 1980’lerden sonra tarihi evanjelik kiliselerde uygulanmaya başlanması, hareketin üçüncü evresini oluşturmuştur.
Pentikostalizm, Üçlü Birlik ve Kristoloji gibi doktrinlerine iman, dua, Kutsal Kitap çalışması, toplu ibadet ve Müjdeleme gibi faaliyetlerle diğer Hristiyan gelenekleriyle ortak noktalar paylaşsa da, ayırt edici bazı özellikleri mevcuttur.
Teolojik olarak Ayırt Edici Özellikler
Birçok insan, Pentekostal teolojinin temel ayırt edici özelliğinin Kutsal Ruh’ta vaftiz edilme olduğunu düşünür. Bu ayırt edici iki doktrine bağlıdır: Kutsal Ruh vaftizi ile Yeniden Doğuş’un farklı olması olayı (separability) ile Kutsal Ruh ile vaftizin, yeniden doğuştan sonra olması olayıdır (subsequent). Ruh’ta yeniden doğuşun ve vaftizin Tanrı’nın iki güçlü eylemi olduğu ileri sürülür. Yeniden doğuş, Kutsal Ruh’un eski yaratılışı ortadan kaldırması ve vaftizle sonuçlanan yeni yaratılışı ortaya koymak için gerçekleştirdiği eylemidir. Ruh’ta vaftiz, imanlıların hizmette güçlenmesini ve donatılmasını sağlamaktadır.
Subsequent, Ruh’ta vaftizin yeniden doğuşun ardından gerçekleştiği doktrinidir. Kutsal Ruh, öncelikle insanların yeniden doğmasını sağlar. Bu, onları kurtarma eylemidir. Ardından imanlıları hizmete başlatmak için yönlendirir. Bu iki deneyim eşzamanlı olabilir ve aynı anda gerçekleşebilir. Ruh’un kurtuluştaki işi, hizmet için vaftiz etme çalışmasından önce gelir. Yani ikinci eylem, birincisine bağlıdır. Genellikle bu iki deneyim zamansal olarak farklıdır. İnsanlar Ruh aracılığıyla kurtuluşu deneyimledikten günler, haftalar, aylar ve hatta yıllar sonra, Ruh’ta vaftizi deneyimler. Bu görüşün anlamı şudur: Kutsal Ruh aracılığıyla yeniden doğmayan Hristiyan yoktur (olamaz), ancak Ruh’ta vaftiz edilmemiş Hristiyanlar vardır. Klasik Pentekostal teolojisine göre, bu ikinci kutsamaya Glossolali (bilinmeyen dillerle konuşma) eşlik eder. Bilinmeyen dil, İtalyanca veya Svahili gibi var olan, ancak kişi tarafından önceden konuşulmayan bir dil mi? Meleklerin bir dili (1.Ko. 13:1) mi? Yoksa kodlanmış bir mesaja mı sahip? Yanıtı ne olursa olsun, bilinmeyen dillerle konuşmak, Ruh’ta vaftizin bir tezahürüdür.
Dillerle konuşmak, Tanrı’yı ve O’nun şaşılası işlerini övme (Elç 2:11, 10:46), Tanrı’ya dua ve şükran sunma (1. Ko 14:5) işlevini görür. Çağdaş Pentekostalizm, Ruh’ta vaftizin kanıtı olarak bilinmeyen dillerle konuşmayı göstermiyor. Gerçek şu ki, Pentekostal Hristiyanların önemli bir kısmı hiçbir zaman farklı dillerde konuşmamışlardır. Her iki durumda da, Kutsal Ruh’un bir hediyesi olan dillerle konuşma, başka bir teolojik farklılığa işaret ediyor: ‘Süreklilik’. Bu, Ruh’un kiliseye ruhsal armağanları (bilgelik, mucize, şifa, dillerle konuşma gibi) vermeye devam ettiğini gösterir. Buna göre, kilise üyeleri, Tanrı’dan alınan vahiyleri, iletme ve dillerle konuşma (1. Ko. 14) ile birlikte öğretme, yönlendirme ve verme armağanlarını kullanır. Bu armağanlar, erken kilise döneminin üyelerine, özellikle İsa’nın öğrencilerine verilmişti.
Deneyimlerdeki Ayırt Edici Özellikler
Öncelikle Kutsal Ruh’un iki aşamalı deneyiminden bahsedebiliriz. Pentekostal üyeleri, başlangıçta Ruh tarafından yeniden doğuşu deneyimler, ardından Ruh’ta vaftizi deneyimler. (Bazı Pentekostal gruplar üç aşamalı bir deneyime sahiptir: Yeniden doğuş, kutsallaşma ve vaftiz) İkinci deneyim ise, Tanrı’nın gerçekliği ve varlığına ilişkin güçlü bir deneyimdir. Tanrı ile olan bu yakınlık, Rab’be duyulan derin bir sevgi ve tapınma arzusuyla ifade edilebilir. Üçüncü ayırt edici özellik ise, ruhsal armağanlara yapılan vurgudur. Süreklilik, Ruhsal armağanların kilisenin lideriyle sınırlı olmadığı, ancak her imanlıya verildiğine dair inançtır.
Tanrı Sözü’nü Duyurmadaki Ayırt Edici Özellikler
İlk ayırt edici özellik, Müjde’nin duyurulmasındaki aciliyettir. Öyle ki Kutsal Ruh ile vaftiz edilmiş olan Pentikostallar ve kiliseleri, Müjde’yi duyurma görevine önem verir. Bu inanç, onları Müjde’yi duyurma, kilise inşa etme ve ulaşılamayanlara ulaşma konusunda harekete geçirilir ve yetkilendirilir. Müjdeyi duyurmanın ve kiliseler inşa etmenin ötesinde, imanlılar şifa ve kurtuluş hizmetlerine katılır. Bu ikinci ayırt edici özellik, hastalık, ıstırap ve baskının günahın ve şeytanın tezahürü olduğu teolojisinden kaynaklanır. İsa, Onikiler’i yanına çağırıp onlara bütün cinler üzerinde ve hastalıkları iyileştirmek için güç ve yetki verdi. Sonra onları Tanrı’nın Egemenliği’ni duyurmaya ve hastalara şifa vermeye gönderdi. Luka 9:1-2 ayetlerinde İsa’nın öğrencilere verdiği buyrukları izleyerek, imanlılar Müjde’yi duyurur, hastaları iyileştirir ve kötü ruhları kovar. Bu hizmet aracılığıyla insanlığın korkunç düşmanları olan, günah, hastalık, acı ve şeytani güç ile yüzleşilir. Bu ayırt edici özellikler, Tanrı’nın Toplulukları’nın ( Assemblies of God) ‘Temel Hakikatler Beyanı’nda’ özetlenmiştir. (Madde 7, Kutsal Ruh’ta Vaftiz)
Tüm imanlılar, Rab İsa Mesih’in buyruğuna göre, Kutsal Ruh’ta ve ateşte vaftizi isteme ve arama hakkına sahiptir. Bu, erken kilise döneminde her imanlı tarafından deneyimlenmekteydi. Bununla birlikte yaşam ve hizmet için gücün kazanımı, armağanların bahşedilişi ve hizmet işlerinde kullanımları önemlidir. (Luk. 24:49; Elç. 1:4, 1:8; 1Ko. 12:1–31). Bu deneyim yeniden doğuş deneyiminden farklıdır. (Elç. 8:12–17; 10:44–46; 11:14–16; 15:7–9). Kutsal Ruh’ta vaftizle birlikte yaşanan deneyimler: Ruh’un taşan doluluğu (Yu. 7:37-39; Elç. 4:8); Tanrı’ya derin bir hürmet (Elç. 2:43; İbr. 12:28); Tanrı’ya ve O’nun işlerine adanmışlık (Elç. 2:42) ile Mesih’e, Sözüne ve kaybolmuşlara yönelik etkin bir sevgidir. (Mar. 16:20).
Bazı Endişeler
Pentikostalizme ve onun ayırt edici özelliklerine karşı zaman zaman tepkiler olmuştur. Öncelikle Ruh’ta vaftiz edilmiş ve dillerle konuşan imanlıları ön plana çıkararak iki farklı Hristiyan profili yaratmak Kutsal Kitap’a aykırıdır. Ayrıca Pentikostalizm’de geleneksel lütuf araçları yerine Ruh’un aracısız deneyimlerine öncelik verilir. Bazı inanç savunucuları Ruh’ta vaftiz, peygamberlik mesajları, ruhsal rehberlik gibi lütuf araçları yerine, daha çok Tanrı’nın doğrudan deneyimlerine bağlıdır. Tanrı’nın varlığının ve halkıyla olan ilişkisinin her zaman dolaylı yollarla gerçekleştiğini hatırlamakta fayda var. Kutsal Yazılar’da Tanrı, aracı kullanmaktadır.
Vahiy: Tanrı, kendi Sözü olan Kutsal Yazılar aracılığıyla halkıyla konuşur. Mesih: Tanrı, Oğul’un beden alışıyla dünyamıza geldi. Kefaret: Tanrı, insanların günahınının bedelini ödeyen Mesih’in ölümü aracılığıyla halkını kurtarır. Kurtuluş: Tanrı, sevindirici haberin duyurulması, tövbe ve iman yoluyla benimsenmesi aracılığıyla Mesih’in işini gerçekleştirir. Tanrı’nın varlığı: Tanrı, halkıyla Yeni Antlaşma’da açıklandığı üzere ilişki kurar. Kilise: Tanrı, halkını Mesih’in bedeni ve Kutsal Ruh’un tapınağı olarak bir araya getirir. Kilise, Tanrı’nın varlığına aracılık eder ve imanlıların hayatlarında sevindirici haberin hakim olmasına yardımcı olur.
Diğer bir endişe nedeni ise, Pentikostalizmin Kutsal Ruh’un dillerle konuşma, kahinlik, mucizevi gibi gibi olağandışı, hatta sansasyonel eylemlerine yaptığı vurgudur. Tanrı’nın olağanüstü şekillerde çalıştığına ve mucizeler yaptığına çoğu Hristiyan iman eder. İsa’nın takipçileri, kanser hastalarının mucizevi bir şekilde iyileştiğine veya Tanrı’nın kendilerine seslendiğine şahit olabilir. Böylesine çarpıcı eylemlerde bulunan Kutsal Ruh imanlıları donatır. Hristiyanlar da Ruh’un izinde yürür. (Ef. 5:18-21; Gal 5:16-26).
En önemli endişe, Pentikostalizm ile ilişkili ancak Kutsal Yazılara aykırı olan grupların inançlarıdır. Bir grup, Teslis’i inkar eden, iman edenleri Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’un adıyla değil, İsa’nın adıyla vaftiz eden Birlik Pentekostal Kilisesi’dir. Diğer bir grup ise, refah müjdesi hareketiyle Tanrı’nın halkının sağlıklı, zengin ve başarılı olmasını istediği iddiası etmektedir. Üçüncü bir grup ise, inançla söylenen sözlerin hitap ettikleri gerçeği yarattığını vurgulayan ‘iman sözü’ hareketidir. (Bill Johnson liderliğindeki Bethel Kilisesi) Bu hareket, Tanrı’nın günah, acı, hastalık ve ölüm üzerindeki egemenliğini reddeder. Ayrıca İsa’nın Kutsal Ruh’la dolu olması ve mucizeler gerçekleştirmesi gibi, Ruh’la dolu olan Hristiyanların da mucizeler gerçekleştirmesi gerektiğini iddia ederler. Birçok Pentekostal imanlı tüm bu hareketleri kınamaktadır.
DAHA FAZLA OKUMA
- Rodman Williams, Renewal Theology, 3 vols. (Grand Rapids: Zondervan, 1996)
- Chad Owen Brand, ed., Perspectives on Spirit Baptism: Five Views (Nashville: B&H, 2004)
- William W. Menzies and Robert P. Menzies, Spirit and Power: Foundations of Pentecostal Experience (Grand Rapids: Zondervan, 2000)
- Cecil M. Robeck and Amos Yong, eds., The Cambridge Companion to Pentecostalism (New York: Cambridge University Press, 2014)
- Stanley M. Burgess and Eduard M. van der Maas, eds., The New International Dictionary of Pentecostal and Charismatic Movements, rev. and exp. ed. (Grand Rapids: Zondervan, 2002)
- Mark DeVine, “Where Did All These Pentecostals and Charismatics Come From?” TGC (November 18, 2013)
- Chad Brand, “Is Spirit Baptism the Privilege of Every Christian,” TGC blog
- Adam Mabry, “Why Charismatics and Calvinists Need Each Other,” TGC article (July 15, 2016)
- Amanda Casanova, “10 Things Christians Should Know about the Pentecostal Church,” christianity.com
- Assemblies of God, “16 Fundamental Truths”
KAYNAKÇA: https://www.thegospelcoalition.org/essay/pentecostal-theology/
