Daha önce, 1847’de, Protestanlarla ilgili çıkan bir ferman Protestan topluluğuna ayrı bir millet olma hakkını vermişti. Ancak ferman Sultan tarafından değil, başvezir tarafından yayımlandı; bu nedenle yürürlükten kaldırılabilirdi. Aşağıda 1850’de Sultan Abdülmecit tarafından verilen ferman bulunmaktadır. Fermanla, Protestanlara sivil toplum olarak örgütlenme hakkı verilmiştir.
Başkentimizde Zaptiye Müşiri Vezir Muhammed Paşa, yüce Müşir ve görkemli Danışman, Dünyanın Modeli ve Topluluk Meselelerinin Düzenleyicisi, toplumun çıkarlarını yüce sağduyuyla yöneten, İmparatorluğun yapısını bilgelikle güçlendiren ve ün ve de gönencini kuvvetlendiren, En Yücelerdeki’nden her türlü lütfa layık olsun. Tanrı onun görkemini sürdürsün.
Bu Yüce Yetki size ulaştığında, bilinsin ki,
Madem Protestan inancını benimsemiş Hristiyan tebaam, bugüne dek kendilerine mahsus ve bağımsız bir yönetimden yoksun oldukları ve ayrıldıkları eski mezheplerinin patrik ve başpiskoposları doğal olarak onların meseleleriyle ilgilenmedikleri için büyük sıkıntı ve güçlüklere maruz kalmıştır;
Madem her sınıftan tebama uzanan İmparatorluk şefkatimle zorunlu uyum sağlaması nedeniyle, herhangi bir sınıfın sıkıntılara maruz kalması benim İmparatorluk arzuma aykırıdır;
Madem inançları icabı bu sayılanlar zaten ayrı bir cemaat oluşturmuştur, şefkatli imparatorluk iradem mümkün olabildiğince iç işlerinin yönetimini kolaylaştırmak için adımlar atılmasıdır, öyle ki esenlik, sükûnet ve güvenlik içinde yaşayabilsinler.
O halde, bunların kendi aralarından, kendilerine uygun ve kendi seçecekleri saygın ve güvenilir bir kişi Protestanların vekili unvanıyla atansın ve bu şahıs zaptiye müşirliğine bağlı olsun.
Vekilin görevi, topluluğun üyelerinin kaydı yönetiminde tutmak ve bu kayıt emniyette tutulacaktır. Vekil toplulukta gerçekleşen tüm doğum ve ölümleri kayda alınmasını sağlayacak. Pasaport, evlilik belgeleri ve topluluğun özel alım satım işleri için, Yüce Hükümete veya herhangi bir başka bölüme tüm başvurulara onay, bu Vekil’in resmi damgasıyla verilmelidir.
İrademin yerine gelmesi için, bu, İmparatorluk Yetkim ve Fermanım, özel bir şekilde bildirildi ve İmparatorluk mahkemem tarafından verildi.
Bu nedenle, siz, yukarıda ismi geçen müşir, verilen açıklamalarla uyum içinde, daha önceden gelen düzeni tamı tamına yerine getireceksiniz; ta ki şunun dışında, kelle başına verilen verginin toplanması ve pasaport dağıtımı özel yasalara tabidir, bunlara karşı gelecek herhangi bir şey yapmayacaksınız. Evlilik belgesi veya yasama için onlardan ücret veya masraf gerekiyormuş gibi davranıp talepte bulunulmasına izin vermeyeceksiniz.
İmparatorluğun diğer tüm topluluklarında olduğu gibi, tüm iç işlerinde ve tapınma yerleri ve mezarlıklarına bağlılık meselelerinde, ihtiyaçları olan tüm yardıma ve tesise sahip olmalılar. Diğer toplulukların hiçbir şekilde dini törenlerine veya dini ilgilere müdahale etmesine izin vermeyeceksiniz; kısacası dünyevi veya dini işlere karışmayacaklar, öyle ki inançlarını güven içinde uygulayabilsinler.
Bu özel konularda ve diğerlerinde hiçbir şekilde taciz edilmelerine izin vermemeniz size emredilmektedir, ayrıca onları sükûnet ve güvende tutmak için bütün dikkatinizi ve sebatınızı da göstermeniz emredilmektedir. Ve gerekli olduğu anda, Vekilleri aracılığıyla Babıali’ye sıkıntılarını bildirmelerine izin verilmektedir.
Bu, İmparatorluk iradem, bilginize ve takdirinize ulaştığında, bu Fermanı uygun bölümde yürürlükte göreceksiniz ve yukarıda sözü geçen tebanın elinde sürdürülmesini sağlayacaksınız ve gerekliliklerinin tümüyle her daim yerine getirildiğini göreceksiniz.
Böyle bilinsin ve kutsal mührüme saygı gösterilsin.
Kutsal Muharrem ayında yazılmıştır, 1267 Hicri Takvimi (Miladi takvimde Kasım 1850)
Sultan Abdülmecit tarafından emredilmiştir.
Kaynak: E. D. G. Prime, Forty Years in the Turkish Empire or Memoirs of Rev. William Goodell, D.D. (New York: Robert Carter & Brothers, 1876), s. 483.