İsa’nın Tanrılığına İlişkin Yanılgıları Reddetmek

Üniteryenizm (veya Socianizm)1, Üçlü Birliği reddeden teolojik bir harekettir. Üniteryenler, İsa’nın Tanrı olmadığını, sadece bir insan olduğunu iddia etmektedir. Kutsal Kitap’ın da Üçlü Birlik öğretisini reddettiğini iddia eden üniteryenler, Hristiyanları inancı saptırmakla suçlamaktadır.

Elbette Kutsal Kitap’ta tek Tanrı inancı vardır (Yas. 6:4, Mar. 12:29). Bununla birlikte teslis karşıtı olanlar tek Tanrı inancını (monoteizm), Tanrı’nın tek kişilikten oluştuğu (üniteryanizm) düşüncesiyle karıştırmaktadır. İsa’nın ilahi doğası, Tanrı’nın, Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’tan oluşan üçlü tabiatının bir parçasıdır. Her biri ayrı bir kişiliktir, ancak her biri Tanrı’dır: Baba (Flp. 1:2), Oğul (Yu. 1:1-18) ve Kutsal Ruh (Elç. 5:3–4).

Teslis doktrini, Tanrı’nın birliğinin reddi değildir. Bu konu oldukça önemli. Çünkü İsa’nın tanrılığını inkar edenler Baba’yı tanıyamaz ve sonsuz yaşama sahip olamaz (1. Yu.2:23, 5:12, 20).

İsa, sadece insani doğaya sahip Mesih midir?

Üniteryen doktrinini savunanlardan biri olan Prof. William (Bill) Schlegel, birkaç yıl önce Mesih’in tanrılığını (teslis inancını) reddetme noktasına geldi. Tanrı’nın tek bir kişiliğe sahip olduğuna inanan Schlegel, İsa’nın sadece insani bir doğaya sahip Mesih olduğunu iddia ediyor. Son yıllarda Schlegel, İsa’nın neden Tanrı olmadığına inandığına dair birçok yazıyı kaleme aldı.

Sapkın bir teolojiye bağlı olduğunu reddeden Schlegel, İsa’nın neden sadece bir insan olduğunu düşündüğüne dair paylaşımda bulundu: ‘‘İsa’nın sadece Mesih olduğuna inanıyorum. İsa Mesih’in Tanrısı, sizin Tanrınız ve benim Tanrım, Kutsal Kitap’ta vahyedilen ve İbranice’de dört sessiz harfle hecelenen YHVH’dir (יהוה).’’ 2

Diğer üniteryenler gibi, Schlegel de İsa’nın Mesih kimliğini sadece insan kavramına indirger. Ancak Eski Antlaşma, Mesih’ten bahsederken şu ifadelere yer verir: Tanrı (Mez. 45:6, İbr. 1:8), Rab bizimle (Yşa. 7:14), Güçlü Tanrı (Yşa. 9:6), Rab ve Rab doğruluğumuzdur (Yer. 23:6). Yeni Antlaşma’nın yazarları İsa’nın Tanrı’nın Oğlu olduğunu açıkça belirtti. Ayrıca İsa’nın Rab olduğunu vurguladılar (İbr. 1:10). İsrailoğulları, monoteist inancın ifadesi olan Şema’ya sıkıca bağlıydı: ‘‘Dinle, ey İsrail! Tanrımız RAB tek RAB’dir’’ (Yas. 6:4).

Birinci yüzyılda, Kilise’nin tek Tanrı inancı, onları çok tanrılı uygulamalarından ayırdı. Elçi Pavlus, Korintlilere yazdığı mektupta, Greko-Romen kültüründen gelen ve Grekçe konuşan halka hitap ediyordu. Korintlilerin bildiği Kutsal Yazılar, Eski Antlaşma’nın Grekçe çevirisiydi. 1. Korintliler 8. bölümde Elçi Pavlus, tanrıları ve putperest uygulamaları reddeder ve tek bir Tanrı olduğunu ilan ederek(1. Ko. 8:6), Yasa’nın Tekrarı 6:4’e atıfta bulunur. 1. Korintliler 8:6’da Baba’dan bahsederken İbranice אֱלֹהֵינוּ kelimesinin çevirisi olan Grekçe θεὸς (theos) sözcüğünü kullanır. İsa’dan söz ederken İbranice יהוה (YHWH) kelimesinin çevirisi olan Grekçe κύριος (kyrios)5 kelimesini kullanır. Elçi Pavlus, tek bir Tanrı’ya iman ediyordu. Bununla birlikte beden alan İsa’nın, İsrail’in Tanrısı YHWH (יהוה) kimliğine sahip olduğuna inanıyordu. Pavlus’un teslise inandığı oldukça açıktır (1. Ko. 12:4–6, Ef. 2:18, 4:4–6).

‘‘Benim Babam’ın ve sizin Babanız’ın, benim Tanrım’ın ve sizin Tanrınız’ın yanına çıkıyorum’’ (Yu. 20:17)6 Bu ayet, üniteryenler tarafından genellikle Mesih’in tanrılığını inkar etmek için kullanılır. Ancak Yuhanna’daki birçok ifade göz ardı edilmektedir. Elçi Yuhanna, İsa’nın Tanrı olduğunu birçok yerde vurgulamaktadır (Yu. 1:1-18, 12:41). Ayrıca İsa’nın (Oğul) ebedi olduğunu (Yu. 1:1), insan olup aramızda yaşadığını (Yu. 1:14) söyler.

İnsan bedeninde günahı yüklenen İsa, Baba’ya alçakgönüllü bir yürekle yaklaşmıştı. Bu nedenle Baba’dan ‘Tanrım’ olarak söz etmesi anlaşılır bir durumdur.

‘‘Ey İsrailliler, şu sözleri dinleyin: Bildiğiniz gibi Nasıralı İsa, Tanrı’nın, kendisi aracılığıyla aranızda yaptığı mucizeler, harikalar ve belirtilerle kimliği kanıtlanmış bir kişidir. Tanrı’nın belirlenmiş amacı ve öngörüsü uyarınca elinize teslim edilen bu adamı, yasa tanımaz kişilerin eliyle çarmıha çivileyip öldürdünüz. Tanrı ise, ölüm acılarına son vererek O’nu diriltti. Çünkü O’nun ölüme tutsak kalması olanaksızdı’’ (Elç. 2:22-24)7

Elçilerin İşleri’nde İsa, Baba Tanrı’nın sağına yüceltilmiştir (Elç. 2:33, 5:31, 7:55–56). Pentikost Günü konuşmasında Petrus, Rab’bi adıyla çağıran herkesin kurtulacağını ilan etti (Elç. 2:21). Petrus, İsa’nın Kutsal Ruh’u üzerimize döktüğünü (Elç. 2:33), Yaşam Önderi (Elç 3:15) ve tek kurtuluş kaynağı olduğunu (Elç. 4:12), ölülerle dirilerin Yargıcı (Elç. 10:42) ve herkesin Rab’bi (Elç. 10:36) olduğunu açıkça belirtti. Bunların hiçbiri sadece insan olan biri için söylenemez.

1 Petrus 3:15’teki ‘Mesih’i Rab olarak yüreklerinizde kutsayın’ sözü, Yeşaya 8:13’e atıfta bulunmaktadır. Tanrı’nın antlaşma adı (יהוה) genellikle Rab (kyrios) olarak çevrilir. Petrus ikinci mektubunda İsa’yı açıkça Tanrı olarak adlandırır (2.Pe. 1:1, 1:11, 2:20, 3:18).9 Hananya ile yüzleştiğinde, ‘‘Hananya, nasıl oldu da Şeytan’a uydun? Sen insanlara değil, Tanrı’ya yalan söylemiş oldun’’ dedi (Elç. 5:3-4). Kutsal Ruh’a yalan söylemek, Tanrı’ya yalan söylemekti. Elçilerin İşleri’nde Kutsal Ruh sadece bir güç değil, aynı zamanda insanları dolduran, gönderen ve onlarla konuşan Kişi’dir (Elç. 4:8, 13:2, 4, 21:11, 28:25). Pavlus gibi Peter da teslise inanmaktaydı.

‘‘Çünkü tek Tanrı ve Tanrı’yla insanlar arasında tek aracı vardır. O da insan olan ve kendisini herkes için fidye olarak sunmuş bulunan Mesih İsa’dır’’ (1.Ti. 2:5-6). Pavlus, İsa’nın kimliği hakkında çok şey söylemektedir. Pavlus’un Mesih’ten bir insan olarak söz etmesinin nedeni, Tanrı ve insan arasında aracı olmasıdır. Bu, İsa’nın tanrısallığının inkarı değil, beden alışının kabullenilmesidir. Pavlus, İsa’yı ‘ulu Tanrı ve Kurtarıcımız’ olarak adlandırır (Tit.2:13)

Pavlus, Korintlilere mektubunda Mesih İsa’nın elçisi olmaya çağrıldığını söyler. Yoel 2:32, ‘‘RAB’bi adıyla çağıran herkes kurtulacak’’ der. Korintliler, İsa’ya Rab olarak dua ederdi. Ayrıca Selaniklilere mektubunda Pavlus, halkı dualarında İsa’ya ve Baba’ya yönlendirir (1. Se. 3:11-13, 2. Sel. 2:16-17, 2. Se. 3:5).11 1. Korintliler 2:8’de Tanrı’nın bilgeliğine değinen Pavlus, ‘‘Zamanın başlangıcından önce Tanrı’nın bizim yüceliğimiz için belirlediği bu bilgeliği bu çağın önderlerinden hiçbiri anlamadı. Anlasalardı yüce Rab’bi çarmıha germezlerdi’’ der.

Yakup 2:1’de Pavlus, İsa’ya ‘Yüce Rabbimiz’ olarak seslenir. Sadece insan olan biri bu şekilde adlandırılır mı? Tanrı olmayan birine yüceliğin Rabbi demek küfürdür.

İsa, insan mı oldu?

Schlegel, kendisini doğru bir sonuca varmaktan alıkoyan varsayımlara göre hareket etmektedir. Şu açıklamalarda bulunur: ‘‘Yuhanna 1:1 ve Yuhanna 1:14’te Üçlü Birlik yoktur. Eğer teslise inanıyorsanız bu bölümlere daha dikkatli bakmalısınız. Çünkü Yuhanna’nın hiçbir bölümünde teslis öğretisi bulunmamaktadır. Yeni Antlaşma’da Theos (Tanrı) kelimesi yaklaşık 1320 kez geçmektedir. Bu kelime hiçbir zaman Üçlü Birlik anlamına gelmemektedir.’’12

Ancak Teslis’e inananlar bunu sadece Yuhanna kitabına dayandırmaz veya theos (Tanrı) kelimesinin Teslis anlamına geldiğini iddia etmez. Teos kelimesi, İsa (Yu. 20:28) ve Kutsal Ruh için (Elç. 5:4) için kullanılır. Yuhanna 1:1 ve Yuhanna 1:14, teslisi öğretmekten ziyade destekler niteliktedir.

İsa, önceden var mıydı?

‘‘Sonsuz yaşam, tek gerçek Tanrı olan seni ve gönderdiğin İsa Mesih’i tanımalarıdır. Yapmam için bana verdiğin işi tamamlamakla seni yeryüzünde yücelttim. Baba, dünya var olmadan önce ben senin yanındayken sahip olduğum yücelikle şimdi beni yanında yücelt’’ (Yu. 17:3-5).

Schlegel, bu ayetleri de inkar etmenin bir yolunu bulmaya çalışarak şöyle der: ‘‘Bu bölümde yer alan duada İsa’nın ifadesi üzerine düşünmeliyiz. Yuhanna 17:3, ‘‘Sonsuz yaşam, tek gerçek Tanrı olan seni ve gönderdiğin İsa Mesih’i tanımalarıdır’’ der. Bu sözün ardından İsa’nın kendisinin Tanrı olduğunu ima etmesi oldukça garip olur.’’13

Schlegel, sonsuz yaşama sahip olmanın hem Baba’ya ve de İsa’ya bağlı olduğu (Yu. 4:6–7, 16:3) gerçeğini görmezden gelmektedir. 1.Yuhanna 5:20 şöyle der: ‘‘Biliyoruz ki, Tanrı’nın Oğlu gelmiş ve gerçek Olan’ı tanımamız için bize anlama gücü vermiştir. Biz gerçek Olan’dayız, O’nun Oğlu İsa Mesih’teyiz. O gerçek Tanrı ve sonsuz yaşamdır.’’ Yuhanna 17. bölümde İsa’nın dünya var olmadan önce Baba’yla yücelik paylaştığına değinilmektedir.14 ‘Dünya var olmadan önce’ ifadesi, İsa’nın oğulluğunun ebedi bir oğulluk olduğunu gösterir (Yu. 1:1).

Thomas, İsa’ya Tanrım mı dedi?

Yuhanna 20:28’de Tomas, ölümden dirilen İsa’ya şu yanıtı verdi: ‘‘Rabbim ve Tanrım!’’ (ho kyrios mou kai ho theos mou). Tomas’ın ifadesi Eski Antlaşma’ya atıfta bulunmaktadır (Mez. 35:23, 99:8, 106:47).

Mesih’in tanrılığını öğreten bu ayete karşılık Schlegel, şöyle der: ‘‘İsa’nın dirilişinde Tomas sadece Baba’nın, Sonsuz Yaşam veren Tek Tanrı’nın işini ilan etmiştir.’’ Gerçekten de Tomas, İsa’nın dirilişinde Baba’yı yüceltmektedir. Acı çeken İsa’yı ‘Rabbim’, İsa’yı ölümden dirilten Babası’na ise ‘Tanrım’ ifadesini kullanmıştır. Yuhanna 20:28’e bakıldığında İsa’nın sadece bir Mesih olduğu düşünülemez.15 Teslise inananlar, Baba’nın İsa’yı ölümden dirilttiğine iman eder (Gal. 1.1), ancak aynı zamanda İsa’nın kendisini ölümden dirilteceğini söylediğini (Yu. 2:19-22) ve Kutsal Ruh’un yardımıyla (Rom. 8:11) gerçekleştiğini ilan eder. İsa’nın dirilişinde Üçlü Birlik öğretisini görebiliriz.

Tomas’ın ikrarı tek Kişi’ye yani İsa’ya yöneliktir. İsa, Tanrı değilse Tomas ciddi bir yanılgı içindeydi. Ancak İsa’nın Tomas’ı uyarmadığını görüyoruz. Petrus (Elç.10:25–26), Pavlus (Elç. 14:14–15) ve melek (Va. 22:8–9), kendilerine tapınmaya çalışanları engelledi ve yüceliğin Rab’be ait olduğunu vurguladı. Ancak İsa, Tomas’ın kendisine tapınmasını kabul etti (Yu.20:29).

Üniteryenler, Kutsal Kitap’ta anlayamadıkları her şeyi reddetme ve çarpıtma eğilimi göstermektedir. Schlegel’in İsa’nın tanrılığına ilişkin itirazları, Tanrı’nın doğasına vurgu yapan ayetlerin bağlamından koparılmasına dayanıyor. Ünitaryenizm, Kutsal Kitap’a rasyonalist bir yaklaşımdır. Yani insan aklını vahyin üzerine yerleştiren bir harekettir. Üniteryenlere göre teolojiyi belirleyen şey Kutsal Kitap değil, insan aklına göre mümkün olabilecek durumlardır.

Elçi Pavlus, Korintlileri elçiler tarafından ilan edilen İsa’dan farklı bir İsa’yı kabul etmemeleri konusunda uyarıda bulundu (2.Ko. 11:4)

Dipnot

1. Socinianism derives its name from the Italian theologians Laelius Socinus (1525–62) and his nephew Faustus Socinus (1539–1604) who denied almost all the basic tenants of the Protestant Reformation. Due to his rationalist approach to Scripture, Faustus Socinus denied the Son (Jesus) was by nature God and believed his resurrection and ascension made him into an “adopted God.” Modern unitarians are essentially the theological descendants of Socinians.
2. Bill Schlegel, “He Is Part of a Cult,” Land and Bible (blog), October 30, 2019, https://landandbible.blogspot.com/2019/10/he-is-part-of-cult.html.
3. The Hebrew word for “Lord” (ʾădōnî) is often used of a human superior, not deity. However, the word is used of the angel of the Lord (יהוה) (Joshua 5:14; Judges 6:13) where he is identified as Lord (ʾădōnî). The Lord of Psalm 110:1 is addressed as a divine person in verse 5: “The Lord [ʾădōnāy] is at your right hand.”
4. This verse is a debated textual variant, however, the textual evidence strongly supports the view that the original reading was “Jesus.” See note 24 in “Jude” https://netbible.org/bible/Jude+1.
5. The term kyrios (Lord) was an early post-resurrection title for Jesus (Romans 10:9; 1 Corinthians 12:3; Philippians 2:9–11).
6. Schlegel, “He Is Part of a Cult.”
7. Ibid.
8. It is because Jesus is “Lord of all” that the gospel can go to all nations (cf. Romans 10:12).
9. The grammar of 2 Peter 1:1 clearly shows that Jesus is called God. It agrees with the Granville Sharp rule; when two singular nouns, that are not proper nouns, come under the same article, they refer to the same person. See Daniel B. Wallace, Greek Grammar Beyond the Basics: An Exegetical Syntax of the New Testament (Grand Rapids, Michigan: Zondervan, 1996), 271–272, 276–277.
10. Schlegel, “He Is Part of a Cult.”
11. See Jeffrey A. D. Weima, 1–2 Thessalonians: Baker Exegetical Commentary on the New Testament (Grand Rapids, Michigan: Baker Academic, 2014), 238.
12. Bill Schlegel, “The Word Became Flesh? Why John 1:14 Does NOT Say that God Became Man,” Land and Bible (blog), January 29, 2021, https://landandbible.blogspot.com/2021/01/the-word-became-flesh-why-john-114-does.html.
13. Bill Schlegel, “If Jesus Pre-Existed, He Wasn’t a Human, John 17:5,” Land and Bible (blog), June 4, 2019, https://landandbible.blogspot.com/2019/06/if-jesus-pre-existed-he-wasnt-human.html.
14. God does not share his glory with another (Isaiah 42:8, 48:11).
15. Bill Schlegel, “My Lord, and My God: Trinitarians Get It Wrong,” Land and Bible (blog), December 11, 2019, https://landandbible.blogspot.com/2019/12/my-lord-and-my-god-trinitarians-get-it.html.
16. This is called a nominative of address. See Wallace, Greek Grammar Beyond the Basics, 56–58.

KAYNAKÇA: https://answersingenesis.org/who-is-god/the-trinity/refuting-unitarian-errors-deity-jesus/