Romalılar, 17 Aralık’ta başlayıp 7 gün güren Saturnalia adlı kış festivalini kutlardı ve Satürn onuruna Saturnalia festivallerine katılırlardı. Kış gündönümünün sonunu kutlamak için Roma İmparatoru 25 Aralık’ı Sol Invictus (Fethedilmemiş Güneş) olarak belirledi. Kilise, Hristiyanlığın Romalılar arasında daha kolay benimsenmesi için bu tarihleri seçerek İsa Mesih’in doğumunu 25 Aralık olarak belirledi. Hikâyenin doğruluğu konusunda çoğu kişi hemfikir görünüyor.
Dördüncü yüzyılda Konstantin’in Hristiyanlığı benimsemesinden sonra halk da yeni inancı benimsedi. 25 Aralık’ta Saturnalia ve Sol Invictus kutlamaları gerçekleşmiş olsa bile, Hristiyanlıktaki Mesih’in doğumunun bir pagan festivali olarak başladığı anlamına gelmez. Bununla birlikte Hristiyanlıkta 25 Aralık tarihinin neden seçildiğine dair başka nedenler de mevcut. Konuyla ilişkili olarak Yale İlahiyat Okulu’ndan Andrew McGowan, ‘25 Aralık Tarihi Nasıl Noel Oldu’ adlı makalesinde üç argüman öne sürdü.
Hristiyanlar 25 Aralık’ta İsa’nın doğumunu kutlamaya ilk kez ne zaman başladı?
Diriliş Bayramı’nın aksine ilk kilise babaları doğuş kutlamalarından söz etmiyor. Irenaeus (130-200) ve Tertullian (160-225) gibi kilise babaları Mesih’in doğumuna ilişkin paylaşımda bulunmadı. Ancak bu durum kimsenin Mesih’in doğum tarihiyle kimsenin ilgilenmediği anlamına gelmiyor. İkinci yüzyılın sonlarında, İskenderiyeli Klement’in (150-215) dikkat çekmesiyle İsa’nın doğum tarihine ilişkin ilgi yaygınlaştı. İsa’nın doğum günü olarak 25 Aralık’tan bahseden ilk bilgi ise ‘354 Kronografı’ adlı dördüncü yüzyılın ortalarına ait olan bir derlemede yer almaktadır.
MS 400 yıllarında Augustin, Donatistlerin Doğuş Bayramı’nı 25 Aralık’ta kutladıklarını, ancak 6 Ocak’ta Epifani Bayramı’nı kutlamayı reddettiklerini belirtti. 312’de İmparator Diocletian’ın zulmü sırasında Donatistler Romalılarla uzlaşıya karşı çıktığından 25 Aralık tarihini dikkate almadıklarına emin olabiliriz. McGowan, Donatistlerin bir Kuzey Afrika geleneğini benimsemiş olabileceğini düşünür. Bu nedenle Noel’in en eski kutlamaları üçüncü yüzyılın ikinci yarısında görülmektedir.
Noel’in pagan kökenli olduğu ilk kez ne zaman öne sürüldü?
Kilise babalarının hiçbiri, Noel ile Saturnalia veya Sol Invictus arasındaki bir ilişkiye değinmez. Ancak günümüz Hristiyan liderleri bu bağlantıları kurmaktan çekinmedi. Papa I. Gregorius, Hristiyanları pagan tapınaklarını kiliselere ve pagan kutlamalarını ise Hristiyan şehitler için anma gününe dönüştürmeye çağırdı. 12. yüzyıla kadar İsa’nın doğumunun pagan bayramları zamanına denk geldiğine dair hiçbir kanıt yoktur. Kilise tarihinin ilk bin yılı boyunca kimse bu bağlantıyı kurmadı.
Noel’i neden 25 Aralık’ta kutluyoruz?
Hristiyanların tümü 25 Aralık tarihini Doğuş Bayramı olarak kabul etmez. Doğu kiliseleri İsa’nın doğuşunu 6 Ocak’ta kutlar. 25 Aralık’ın, İsa’nın ölüm tarihi ve ana rahmine düştüğü tarihle bağlantısı nedeniyle mümkün olabileceğine dair nedenler bulunmaktadır.
MS 200 civarında Kartacalı Tertullian, İsa’nın güneş takviminde 25 Mart’a denk gelen Nisan ayının 14. gününde öldüğünü belirtti. Doğu’da ise antik Yunan takviminde ilkbahar ayının 14. günü kullanıldı. Roma takviminde bu 6 Nisan’ı göstermektedir. Yani İsa, 25 Mart’ta ya da 6 Nisan’da öldü.
Hem Batı’da hem de Doğu’da, İsa’nın ana rahmine düştüğü tarihte öldüğüne dair gelenek gelişti. Dördüncü yüzyılda Kuzey Afrika kaynaklı isimsiz bir Hristiyan belgede, 25 Aralık İsa’nın öldüğü ve ana rahmine düştüğü gün olarak belirtildi.
Dördüncü yüzyılda yaşayan Salamisli piskopos Epifanios, 6 Nisan’da İsa’nın öldüğünü ve kutsal bakirenin lekesiz rahmine düştüğünü belirtti. Bu fikrin dünyanın iki farklı yerinde var olması, köklerinin sadece spekülasyondan daha fazlasına dayanmış olabileceğini düşündürüyor.
McGowan’a göre, ilk Hristiyanlar yaratılış ve kurtuluş olaylarının yılın aynı tarihte gerçekleştiğini söyleyen eski bir Yahudi geleneğini benimsiyordu. İsa 25 Mart’ta ana rahmine düştüyse, doğumunu kutlamak için en uygun tarih dokuz ay sonra yani 25 Aralık veya 6 Ocak olmalıdır. 25 Aralık tarihinin nereden geldiğini kesin olarak bilemesek de, Noel’in Saturnalia ve Sol Invictus gibi pagan kutlamalarından ziyade Mesih’in ölümü ve doğumuyla ilişkili olduğuna dair kanıtlar bulunmaktadır.
KAYNAKÇA: https://www.thegospelcoalition.org/blogs/kevin-deyoung/is-christmas-a-pagan-rip-off/
