Aşağıdaki liste, çeşitli gruplardan uzmanlar aracılığıyla yapılan kapsamlı araştırmalara dayanmaktadır. Liste, kilisenin büyüleyici tarihine aydınlatıcı bir bakış açısı sunmaktadır.
İsa Mesih ve Havarilerin Çağı
30: İsa Mesih çarmıha gerildi (Pentikost)
35: İstefanos şehit oldu ve Pavlus iman etti.
46: Pavlus, müjdeleme yolculuklarına başladı.
48: Yeruşalim Konsili bir araya geldi.
57: Pavlus’un Romalılara Mektubu
64: Büyük Roma Yangını meydana geldi, Nero’nun zulümleri başladı.
65: Petrus ve Pavlus şehit edildi.
Erken Hristiyanlık Dönemi
70: Yeruşalim, Titus tarafından ele geçirildi ve tapınak yıkıldı.
110: Antakyalı İgnatius şehit oldu.
150: Iustinus First Apology adlı çalışmasını yayınladı.
155: Polikarp şehit oldu.
172: Montanist akımı başladı.
180: Irenaeus, ‘Against Heresies’ adlı kitabı yazdı.
196: Tertullian yazmaya başladı.
215: Origen yazmaya başladı.
230: Bilinen en eski kiliseler inşa edilmeye başlandı.
248: Siprianus, Kartaca piskoposu seçildi.
250: İmparator Decius Hristiyanlara yönelik zulüm emrini verdi.
270: Anthony, Arap çöllerinde inzivaya çekildi.
303: Diocletianus döneminde ‘Büyük Zulüm’ başladı.
Hristiyanlık Çağı
312: Roma İmparatoru I. Konstantin, Hristiyanlığı kabul etti.
312: Donatistler tarafından ayrılıkçı (schismatic) hareket başladı.
313: Milano Fermanı imzalandı.
323: Eusebios, ‘Kilise Tarihi’ adlı eserini tamamladı.
325: Birinci İznik Konsili toplandı.
341: Gotça Kutsal Kitap’ın tercümanı olan Ulphilas piskopos oldu
358: Büyük Basil, manastır cemiyeti kurdu.
367: Athanasius’un Kanonu yayınlandı.
381: Hristiyanlık, Roma İmparatorluğu’nun resmi dini haline geldi.
381: Birinci Konstantinopolis Konsili bir araya geldi.
386: Augustinus Hristiyanlığı kabul etti.
390: Ambrose imparatora meydan okudu.
398: Ioannis Hrisostomos, Konstantinopolis’e Başpiskopos olarak atandı.
405: Jerome, Vulgate eserini tamamladı.
410: Roma, Vizigotlar tarafından yağmalandı
431: Efes Konsili bir araya geldi.
432: Patrick İrlanda görevine başladı.
440: Büyük Leo, Roma piskoposu olarak atandı.
445: Valentinianus Fermanı yayınlandı.
451: Kalkedon (Kadıköy) Konsili toplandı.
500: Pseudo-Areopagite adlı eser yayınlandı.
524: Romalı filozof Boethius tarafından ‘Consolation of Philosophy’ (Felsefenin Tesellisi) adlı kitap yayınlandı.
529: Justinianus Kanunları yayınlandı.
540: Benedict, manastır hayatını şekillendiren The Rule (Kural) adlı eserini yayınladı.
563: Columba, Iona’da müjdeleme topluluğu oluşturdu.
Orta Çağ
590: Büyük Gregory Papa seçildi.
597: Kent Kralı Ethelbert, Hristiyanlığı kabul etti.
622: İslamiyet’in doğuşu
663: Whitby Kilise Meclisi toplandı.
698: Lindisfarne İncili yazılı.
716: İngiliz müjdeci Boniface, Almanlara müjdeleme görevine başladı.
726: İkonalar hakkında tartışmalar başladı.
731: Bede, Kilise Tarihçesi’ni derledi.
732: Puvatya Savaşı yaşandı.
750: Konstantin’in Bağışı kararnamesi yazıldı.
754: III. Pepin, Papalık Devleti olacak araziye bağışta bulundu.
781: Alcuin, Kral Charles’ın danışmanı oldu.
787: II. İznik Konsili’nde ikona tartışmaları son buldu.
800: Şarlman (Charlemagne), Roma İmparatoru olarak göreve geldi.
843: Verdun Antlaşması Karolenj İmparatorluğu’nu böldü.
861: Doğu ve Batı Kilisesi ayrılığı başladı.
862: Cyril ve Methodius, Slavlar için müjdeleme hizmetine başladı.
909: Cluny Manastırı kuruldu.
988: Ruslar Hristiyanlığı kabul etti.
1054: Doğu ve Batı Kilisesi ayrıldı.
1077: İmparator, Papa’ya boyun eğdi.
1093: Anselm, Canterbury Başpiskoposu olarak atandı.
1095: Clermont Konseyi tarafından Birinci Haçlı Seferi başlatıldı.
1115: Bernard, Clairvaux’da manastır kurdu.
1122: Katolik Kilisesi ile Roma İmparatorluğu arasında ‘Concordat of Worms’ anlaşması imzalandı.
1141: Bingenli Hildegard eserlerini yazmaya başladı.
1150: Paris ve Oxford Üniversiteleri kuruldu.
1173: Valdocu hareketi başladı.
1208: Yoksulluğu seçen Assisi’li Francesco sade bir yaşamı benimsedi.
1215: Magna Carta imzalandı.
1215: Papa III. Innocentius, Dördüncü Lateran Konsili’ni topladı.
1220: Domeniken Kilisesi kuruldu.
1232: İlk engizisyon mahkemesi Papa IX Gregory tarafından kuruldu.
1272: Thomas Aquinas tarafından ‘Summa Theologiae’ yazıldı.
1302: Bonifacius tarafından ‘Unam Sanctam’ (Tek Kutsal Kilise) Fermanı yayınlandı.
1309: Babil Sürgününde Papalar Roma’yı terk edip Avignon’da ikamet etmeye başladı.
1321: Dante tarafından İlahi Komedya yazıldı.
1370: Sienalı Katerina, prenslere ve kardinallere mektuplar göndermeye başladı.
1373: Norwich’li Juliana, görümler görmeye başladı.
1378: Büyük Batı Bölünmesi başladı.
1380: John Wycliffe, İngilizce Kutsal Kitap çevirisini denetlemeye başladı.
1413: Jan Hus yakıldı.
1414: Konstanz Konsili başladı.
1418: Thomas Kempis, ‘The Imitation of Christ’ adlı kitabı yazdı.
1431: Jeanne d’Arc, yanarak şehit oldu.
1453: Doğu Roma İmparatorluğu yıkıldı.
1456: İncil’in ilk kopyası olan Gutenberg İncili, basıldı.
1479: İspanya’da engizisyon mahkemeleri kuruldu.
1488: İbranice Eski Antlaşma tamamlandı.
1497: Savonarola aforoz edildi.
1506: Aziz Petrus Bazilikası’nın inşasına başlandı.
1512: Michelangelo, Sistine Şapeli’nin fresklerini tamamladı.
1516: Erasmus Grekçe Yeni Antlaşma’yı yayınladı.
Reform Çağı
1517: Martin Luther, Doksan Beş Tezini yayınladı.
1518: Ulrich Zwingli Zürih’e geldi.
1521: Worms Hükümet Sistemi kuruldu.
1524: Wat Tyler ayaklanması yaşandı.
1525: Tyndale’in Yeni Antlaşması yayınlandı.
1525: Anabaptist hareket başladı.
1527: Schleitheim İman İkrarı hazırlandı.
1529: Marburg Tartışması yaşandı.
1530: Augsburg İman İkrarı hazırlandı.
1534: Üstünlük Yasası kabul edildi.
1536: John Calvin’in Hristiyan Dini Enstitüleri’nin ilk baskısı yayınlandı.
1536: Menno Simons Anabaptist olarak vaftiz edildi.
1540: Loyolalı Ignatius tarafından Cizvit tarikatı kuruldu.
1545: Trento Konsili bir araya geldi.
1549: Ortak Dua Kitabı yayınlandı.
1549: Francisco de Xavier, Japonya’da müjdeleme hizmetine başladı.
1555: Augsburg Barış Antlaşması imzalandı.
1555: Latimer ve Ridley yakılarak öldürüldü.
1559: John Knox, İskoçya’ya geri döndü.
1563: Otuz Dokuz Madde’nin ilk taslağı yayınlandı.
1563: John Foxe’un ‘Şehitler’ kitabı yayınlandı.
1565: Avilalı Teresa, ‘The Way of Perfection’ adlı kitabı yazdı.
1572: Aziz Bartholomew Günü katliamı yaşandı.
1577: ‘Concord Formula’ adlı inanç beyanı hazırlandı.
1582: Michele Ruggieri ve Matteo Ricci Çin’de müjdeleme hizmetine başladı.
1589: Rus Ortodoks Kilisesi bağımsızlığına kavuştu.
1598: Nantes Fermanı yayınlandı. (1685’te yürürlükten kaldırıldı)
1609: John Smyth hizmetine başladı.
1611: Kutsal Kitap, King James Version tercümesiyle yayınlandı.
1618: Dort Sinodu bir araya geldi.
1618: Otuz Yıl Savaşları başladı.
1620: Mayflower Sözleşmesi’nin taslağı hazırlandı.
1633: Galileo teorilerini yalanlamak zorunda kaldı.
1636: Harvard Üniversitesi kuruldu.
1646: Westminster İnanç İkrarı hazırlandı.
1647: George Fox vaaz etmeye başladı.
1648: Westphalia Barışı, Otuz Yıl Savaşlarını sona erdirdi.
Aydınlanma Çağı
1649: Cambridge Platformu bildirisi yayınlandı.
1653: Oliver Cromwell, İngiltere’nin Koruyucu Lordu kabul edildi.
1654: Blaise Pascal, felsefe ve teoloji çalışmalarına başladı.
1667: İngiliz Şair John Milton tarafından ‘Paradise Lost’ (Kayıp Cennet) adlı epik şiir yayınlandı.
1668: Rembrandt, ‘Savurgan Oğul’un Dönüşü’nü’ resmeder.
1675: Teolog Philipp Spener, Pia Desideria adlı eseri yayınladı.
1678: John Bunyan tarafından ‘Çarmıh Yolcusu’ (Pilgrim’s Progress) yazıldı.
1682: Penn tarafından Pensilvanya eyaleti kuruldu.
1687: Newton, Doğal Felsefenin Matematiksel İlkeleri’ni (Principia Mathematica) yayınladı.
1689: İngiliz İnsan Hakları Bildirgesi yayınlandı.
1707: Johann Sebastian Bach, ilk eserini yayınladı.
1707: Watts, ‘Hymns and Spiritual Songs’ adlı çalışmasını yayınladı.
1729: Jonathan Edwards, Northampton’da vaiz oldu.
1732: Moravyalı müjdeciler hizmete başladı.
1735: George Whitefield Hristiyanlığı kabul etti.
1738: John & Charles Wesley eseri yayınlandı.
1740: Büyük Uyanış canlanması başladı.
1742: Messiah eseri, George Frideric Handel tarafından bestelendi.
1759: Voltaire, Candide (İyilik) kitabını yayınladı.
1771: Francis Asbury Amerika’ya gönderildi.
1773: Cizvitler 1814 yılına dek bastırıldı.
1779: Newton ve Cowper, ‘Olney Hymns’ adlı kitabı yayınladı
1780: Robert Raikes tarafından Pazar Okulları kuruldu.
1781: Immanuel Kant tarafından ‘Saf Aklın Eleştirisi’ (Critique of Pure Reason) yazıldı.
İlerleme Çağı
1789: Fransız Devrimi başladı.
1789: Amerikan Haklar Bildirisi (Bill of Rights) kabul edildi.
1793: William Carey Hindistan’a yolculuk etti.
1793: Akıl Kültü görüşü ortaya atıldı.
1799: Friedrich Schleiermacher tarafından ‘Lectures on Religion) kitabı yayınlandı.
1801: Napolyon Bonapart ve Papa VII. Pius VII arasında Konkordato ilan edildi.
1804: İngiltere ve Galler’de Kutsal Kitap topluluğu kuruldu.
1806: Samuel Mills, dua toplantılarına liderlik etmeye başladı.
1807: William Wilberforce, köle ticaretinin yasaklanmasına öncülük etti.
1810: Amerikan Yabancı Müjdeciler Komisyonu Örgütü kuruldu.
1811: Campbells, Restorasyon Hareketine başladı.
1812: Adoniram Judson, müjdeleme gezilerine katıldı.
1816: Richard Allen, AME (Afrikan Metodist Episkopal) kilisesinin piskoposu seçildi.
1817: Elizabeth Fry, Newgate Hapishanesine yardım düzenledi.
1819: William Ellery Channing, Üniteryen Hristiyanlığı kurdu.
1827: J. N. Darby, Plymouth Kardeşleri kurdu.
1833: John Keble’ın vaazı Oxford Hareketi’ni başlattı.
1834: George Mueller, ‘Scriptural Knowledge’ adlı enstitüyü açtı.
1835: Finney, ‘Lectures on Revival’ adlı kitabı yayınladı.
1840: David Livingstone, Afrika’ya yolculuğa çıktı.
1844: Adventist kiliseleri kuruldu.
1844: Danimarkalı filozof Søren Kierkegaard tarafından ‘Felsefi Parçalar’ (Philosophical Fragments) yazıldı.
1845: John Henry Newman, Katolikliği benimsedi.
1845: Phoebe Palmer, ‘Kutsallığın Yolu’ (The Way of Holiness) kitabını yazdı.
1848: Karl Marx Komünist Manifesto’yu yayınladı.
1851: Harriet Beecher Stowe tarafından Tom Amca’nın Kulübesi adlı roman yayınlandı.
1854: Pius IX tarafından Günahsız Meryem dogması ilan edildi.
1854: Charles Spurgeon, New Park Street Şapeli’nde pastör oldu.
1855: Dwight Lyman Moody, Hristiyanlığı kabul etti.
1857: New York’ta Ruhsal Uyanış Toplantıları düzenlenmeye başlandı.
1859: Charles Darwin, Türlerin Kökeni’ni yayınladı
1859: Japonya, yabancı müjdecileri kabul etmeye başladı.
1860: ABD İç Savaşı başladı.
1864: Syllabus of Error (Hatalar Manzumesi), Papa IX. Pius tarafından yayınlandı.
1865: J. Hudson Taylor, Çin Inland Hizmetleri’ni kurdu.
1870: Birinci Vatikan Konsili, papaların yanılmazlığını kabul etti.
1878: William ve Catherine Booth tarafından Kurtuluş Ordusu (Salvation Army) kuruldu.
1879: Frances Willard, WCTU’nun (Woman’s Christian Temperance Union) başkanı oldu.
1880: Abraham Kuyper, Amsterdam’da Bağımsız Üniversite’yi kurdu.
1885: Berlin Konferansı, Afrika’daki bağımsız kiliseleri teşvik etti.
1885: Wellhausen hipotezi öne sürüldü.
1886: Yabancı müjdeciler için ‘Öğrenci Gönüllü Hareketi’ başladı.
1895: Freud, psikanaliz üzerine ilk çalışmasını yayınladı.
1896: Billy Sunday, ruhsal uyanışlara öncülük etti.
1901: Charles F. Parham’ın İncil Okulu’nda dillerle konuşulmaya başlandı.
1906: Azusa Caddesi’nde Pentekostal hareket başladı.
1906: Albert Schweitzer tarafından ‘Quest of the Historical Jesus’ adlı kitap yazıldı.
1908: Amerika’da Kiliseler Konseyi kuruldu.
1910: Uluslararası Müjdeci Konferansı başladı.
1910: The Fundamentals yayımlanmaya başlandı.
İdeolojiler Çağı
1914: Birinci Dünya Savaşı başladı.
1919: Karl Barth, ‘Romalılar Üzerine Yorum’ kitabını yazdı.
1924: İlk Hristiyan radyo yayınları başladı.
1931: C.S. Lewis Mesih’i tanımaya başladı.
1934: Barmen Deklarasyonu kabul edildi.
1934: Wycliffe Organizasyonu kuruldu.
1938: Kristallnacht’ın ardından, polis 30bin Yahudi erkeği toplama kamplarına götürdü. (Holokost)
1939: İkinci Dünya Savaşı başladı.
1940: İlk Hristiyan TV kanalları yayına girdi.
1941: Bultmann’ın mitolojiden arındırma yöntemi öne sürüldü.
1941: Reinhold Niebuhr tarafından ‘İnsanın Doğası ve Kaderi’ (Nature and Destiny of Man) adlı kitap yayınlandı.
1942: Ulusal Müjdeciler Birliği kuruldu.
1945: Hiroşima’ya atom bombası atıldı.
1947: Ölü Deniz Parşömenleri keşfedildi.
1948: Dünya Kiliseler Konseyi düzenlendi.
1949: Billy Graham, Los Angeles’ta ilk büyük müjdeleme etkinliğini düzenledi.
1950: Müjdeciler Çin’i terk etmeye zorlandı.
1950: Meryem’in Göğe Yükselişi dogması kabul edildi.
1950: Rahibe Teresa, ‘Hayır Müjdecileri’ adlı yardım kuruluşunu kurdu.
1951: Dietrich Bonhoeffer, ‘Hapishaneden Mektuplar ve Risaleler’ eserini yazdı.
1962: İkinci Vatikan Konsili bir araya geldi.
1963: Washington’da Martin Luther King’in konuşma yaptığı tarihi bir yürüyüş düzenlendi.
1966: Çin Kültür Devrimi gerçekleşti.
1968: Kurtuluş teolojisi hareketi üzerine Medellin Konferansı düzenlendi.
1974: Lozan’da Dünya Müjdeleme Kongresi düzenlendi.
1979: Papa II. John Paul, Polonya’yı ziyaret etti.
1985: Mihail Gorbaçov, Sovyetler Birliği Komünist Parti Genel Sekreteri oldu.
KAYNAKÇA: https://christianhistoryinstitute.org/magazine/article/important-events-chronological-listing
